جایگاه ورزش در طب سنتی ایران

ورزش در طب سنتی کشورمان جایگاه خاصی داشته، به نحوی که به عنوان یک راه درمانی برای بیمار تجویز می‌شده است. به دلیل این که اثرات ورزش بر بدن و مکانیسم‌های این اثرات در این مکتب پزشکی کاملا واضح بود، توصیه‌های دقیقی درباره آن وجود دارد.
حرارت درونی و ذاتی بدن که اطباء سنتی آن را به نام حرات غریزی می‌شناسند، هر روز در حال از بین رفتن است و چون این حرارت عامل زنده ماندن و فعالیت انسان است، باید حرارتی را به کمک این حرارت غریزی بفرستیم. تنها حرارتی که از جنس حرارت غریزی است، حرارت ایجاد شده توسط ورزش است¹. به همین دلیل، بی‌اعتنایی به ورزش جزو بدترین عقاید و خسیسانه‌ترین کارها است و خطرات شدیدی برای فرد خواهد داشت². زمان ورزش باید بعد از هضم کامل غذا باشد¹ زیرا برای هضم کامل غذا، ساکن بودن بدن لازم است³. این زمان را به طور تقریبی حدود 3 ساعت بعد از غذا ذکر کرده‌اند؛ علاوه بر آن ورزش در حال گرسنگی هم اشتباه است. بهتر است قبل از ورزش کردن، دفع ادرار و مدفوع انجام بشود⁴.
همین طور در ورزش باید رعایت حال ورزشکار و فصل را هم کرد، به این ترتیب که ورزش برای هر فردی و با هر نوع مزاجی واجب است، ولی ورزش سنگین برای فردی که مزاج گرم و خشک دارد بسیار مضر است. زمان ورزش باید در فصل بهار، نزدیک به ظهر، در فصل تابستان اول روز و در فصل پاییز آخر روز باشد⁵.
ورزش سنگین، خصوصا در افرادی که مزاج ضعیفی دارند، باعث لاغری شده و توصیه نمی‌شود. ورزش معتدل، که برای همه افرادی که شرایط خاصی ندارند، توصیه می‌شود، ورزشی است که رنگ صورت در اثر انجام آن سرخ بشود و ورزشکار شروع به نفس زدن و عرق کردن بکند. اگر نفس زدن خیلی زیاد شد و نفس به شماره افتاد، یا عرق خیلی شدید شد باید ورزش را قطع کند زیرا در این شرایط، حرارت غریزی بدن از بین خواهد رفت⁵.
ورزش به دو نوع عام و خاص تقسیم می‌شود. ورزش عام که نفع او به تمام بدن می‌رسد شامل کشتی گرفتن، دویدن، اسب‌سواری، پیاده‌روی آهسته، پرتاب نیزه، شمشیر بازی، تیراندازی، چوگان، سوار شدن به کشتی و نگاه به رودخانه و ساحل که مخصوصا در بیماریهای مزمن مفید است، می‌شود. ورزش خاص، ورزشی است که برای عضو خاصی مفید است و شامل این موارد می‌شود:
برای دست: وزنه‌برداری، کشیدن کمان سفت، بازی با توپ و چوگان.
برای پا: راه‌رفتن، بازی با توپ.
برای مغز: فکر کردن، حفظ مطالب و استمرار در حفظ.
برای سینه و حنجره: آواز خواندنی که ابتدا از صدای آرام شروع شود و به تدریج اوج بگیرد.
برای چشم: نگاه به خط‌های باریک و نگاه به چهره زیبا.
برای گوش: شنیدن آوازهای آرام.
برای دندان: جویدن چیزهای سفت.
در تمام این موارد باید ورزش را از ریتم آهسته و آرام شروع کرد و به تدریج به شدت آن اضافه کرد⁵.

***

منابع:
1. جرجانی, سید اسماعیل. الاغراض الطبیه و المبحث العلائیه. [تدوین] دکتر حسن تاجبخش. مکان نشر نامشخص : انتشارات دانشگاه تهران. جلد 1, باب نهم:اندر تدبیر حرکت و سکون.
2. ناصرالحکماء, میرزا علی خان. حفظ صحت. [تدوین] دکتر ناصر رضایی پور، دکتر محسن عابدی. مکان نشر نامشخص : احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران. ص. دفتر اول، باب سیم:حرکت و سکون و حفظ صحت حرف و مشاغل. جلد 1.
3. عقیلی خراسانی, محمد حسین. خلاصه الحکمه. [تدوین] اسماعیل ناظم. مکان نشر نامشخص : انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران. ص. جنس چهارم از سته ضروریه: حرکت و سکون بدنی. جلد 1.
4. ناصری, محسن. مروری بر کلیات طب سنتی ایران. مکان نشر نامشخص : موسسه نشر شهر. ص. تدبیر حرکت و سکون جسمانی و ورزش. جلد 1.
5. گیلانی, محمدکاظم. حفظ الصحه ناصری. [تدوین] چوپانی، رسول. مکان نشر نامشخص : نشر المعی. ص. فصل سوم:در بیان ضرورت و تدبیر حرکت و سکون بدنی. جلد 1.

اولین هشدار می تواند قویترین انگیزه باشد .

اگر پزشک معالج شما گفته است که شما در معرض خطر ابتلا به بیماریهای قلبی ( عروق کرونری ) هستید و یا دچار بیماری متوسط عروق کرونری هستید این هشداری است برای شما تا کاری انجام دهید . ورزشهایی را که پزشک شما توصیه می کند ورزشهایی است که شما را از این حملات قلبی و یا بدتر شدن علائم حفظ می کند .

چرا ورزش ؟

چیزی که پشت توصیه های ورزشی پزشک شما پنهان است این است که ورزش می تواند ساختمان پلاک و رسوب چربی را محدود کرده ویا روند آنرا در عروق معکوس نماید و اکسیژن رسانی به قلب را بهبود بخشد . فوائد مهم دیگر ورزش عبارتست از : افزایش کلسترول خوب بدن ( HDL     ) – کاهش شدت شروع دیابت – پائین آوردن فشار خون به میزان کم و کمک به کاهش وزن .

ظاهر ورزش که ممکن است شما را واقعاً برانگیزد این است که احساس بهتری به شما می دهد. خستگی را کاهش می دهد و خلق را بهبود می بخشد . بالا رفتن شرایط روحی روانی به برنامه ورزشی شما بستگی دارد که حتی می تواند به تغییر شیوه زندگی فرد منجر شود مثل ترک کردن سیگار و یا کم کردن وزن .

یک فعالیت راحت و روزمره :

هنگامی که پزشک ورزشی را تجویز می کند برای بیماران مبتلا به گرفتاری عروق کرونری و یا افراد در معرض خطر  البته تا زمانی که عضله قلب شما کاملاً بهبود نیافته و تنفس شما راحت نیست پزشکان حتی شما را از کار در خانه منع می کنند ) تحقیقات نشان داده است که ورزشهای هوازی البته با شدت متوسط امکان داشتن یک قلب سالم تر را فراهم می کند . یک مثال برای ورزش هوازی متوسط ?? دقیقه راهپیمائی تند در روز است . بقیه فعالیتهائی که  می تواند با شدت متوسط انجام شود و مفید واقع گردد عبارتست از : شنا کردن – دوچرخه سواری و کار با دستگاههای ورزشی مانند دوچرخه های ثابت – نوارهای متحرک – بالا رفتن از نردبان اگر شما به تازگی از بیماری خودآگاه شده اید و یا میدانید که در معرض خطر ابتلا هستید پزشک معالج شما می تواند یک برنامه واقع بینانه و متوسط از نظر شدت فعالیت برای شما تنظیم نماید . اگر شما قبلاً ورزش نکرده اید ورزش را با ?? دقیقه قدم زدن در روز بعد از ناهار شروع کنید (‌البته ? تا ? ساعت بعد از ناهار ) و به تدریج زمان آنرا به ?? دقیقه در روز افزایش دهید .

اگر تنظیم ?? دقیقه مداوم زمان برای شما در طول روز امکان ندارد می توانید ? بار و هر بار ?? دقیقه این فعالیت را انجام دهید که همان اثر مشابه را نیز دارد . برای مثال شما می توانید اتومبیل خود را نزدیک محل کار متوقف کرده و قدم بزنید . یا در خانه جاروبرقی بکشید و یا برای خود در خانه یک فعالیت مختصر طرح ریزی کنید .

چگونه می توانم آنرا به درستی و سلامت انجام دهم ؟

   بیشتر بیماران می توانند تمرینات را به خوبی و سلامت پشت سر بگذارند اما مقدار کمی از افراد ممکن است با مشکل روبرو شوند مخصوصاً فعالیتهای شدید . تست های مخصوص همیشه نمی تواند مشکل این بیماران را نشان دهد و قبل از انجام تست و مقدم بر آن شما باید از علائم هشداردهنده که به شما می گوید «‌ورزش را متوقف سازید و به پزشک مراجعه کنید » آگاه باشید .
 این علائم شامل موارد زیر است :

ریتم قلبی غیرطبیعی : ضربان قلب نامنظم ، که آرسیتمی نامیده می شود . احساس شبیه به ضربان اضافی در قلب داشتن و یا بالا و پائین رفتن ضربان شما هم چنین ممکن است احساس سرگیجه کنید !

درد سینه : درد یا فشار در مرکز قفسه سینه بعد و یا هنگام ورزش کردن که یک علامت مهم است برای اینکه بدانیم قلب به اندازه کافی اکسیژن نمی گیرد. درد ممکن است به پائین قفسه سینه ویا دست چپ تیر بکشد . درد و فشار در پشت ، گلو و یا معده نیز ممکن است یک علامت خطر باشد .

سرگیجه : سرگیجه در هنگام و یا بعد از ورزش می تواند علامتی از یک مشکل جدی گردش خون در بدن باشد .

خستگی : خستگی غیر معمول بعد از ورزش می تواند یک علامت از ناراحتی قلب باشد .

  منبع:www.irib.ir/health

به لحاظ تخصصی ثابت شده است که ورزش صبح زود متابولیسم بدن را تقویت می‌کند و با تولید انرژی اضافی یک روز پرثمرتر را برای شما فراهم می‌سازد.

 دلایل متعددی وجود دارد که ثابت می‌کند باید صبح‌ها ورزش کنید و این کار را همچنان که برخی از افراد ممکن است به ساعات پایانی عصر موکول کنند، دیر انجام ندهید.

به گزارش ایسنا، اگرچه ممکن است در روزهای نخست، ورزش صبحگاهی کار سختی به نظر برسد و احساس سنگینی و خستگی داشته باشید، اما بهترین زمان برای این کار صبح اول وقت است. اولین حسنی که صبح زود دارد، این است که مجبور نخواهید بود به خاطر کارهایی که ممکن است پیش آید یا به دلیل مسولیت‌های خانوادگی آن را ترک کنید.
به گزارش روزنامه‌ اسکاتمن، به لحاظ تخصصی ثابت شده است که ورزش صبح زود متابولیسم بدن را تقویت می‌کند و با تولید انرژی اضافی یک روز پرثمرتر را برای شما فراهم می‌سازد. برای این که به خود انگیزه بیشتری برای ورزش کردن بدهید، نام آن را تغییر دهید و بگویید به بازی یا مسابقه می‌روید. مطمئن شوید که تمرینات شما هر روز اندکی با روز قبل متفاوت است. اجازه ندهید که تمرینات یکنواخت شما را کسل کند.
برنامه ورزشی خود را با بالا آمدن خورشید تضمین کنید، چون این کار اثر جسمی و روانی ورزش کردن را تکمیل می‌کند. در ازای هر جلسه انجام تمرینات برای خود پاداشی مثل یک فنجان قهوه، چای مورد علاقه در نظر بگیرید. به طور کلی هیچ انگیزه‌ای به اندازه جایزه کار ساز نیست.
یک انگیزه عالی برای رغبت به ورزش آماده کردن لباس‌ها و کفش‌های ورزشی از شب قبل است، چون وقتی همه چیز را آماده ببینید، ذهن برای انجام این کار ترغیب می‌شود و یک نکته بسیار مهم دیگر خواب مناسب است. سعی کنید حداقل هفت ساعت خواب خوب و عمیق داشته باشید، وقتی خوب استراحت کنید، انگیزه بیشتری برای ورزش کردن خواهید داشت. 

گردآوری : گروه سلامت سیمرغ

کوچک کردن شکم نیاز به وقت و حوصله زیادی دارد، بخصوص اگر نقاطی از شکم نسبت به کاهش چربی مقاوم باشند و به ‌راحتی لاغر نشوند  .

ناحیه ی پایین شکم و پهلوها دو قسمتی هستند که با ورزش و رژیم غذایی به سختی لاغر می‌شوند. بعضی افراد روزهای متمادی از جدیدترین وسایل لاغری شکم استفاده می‌کنند، در حالیکه هیچ‌کدام از این روش‌ها برای لاغر کردن شکم موثر نیست  .

تنها یک شیوه مفید برای لاغر کردن نقاط مقاوم به لاغری وجود دارد که به شرح زیر است  :

اجرای یک رژیم صحیح و علمی + انجام ورزش‌های هوازی+ حرکات ورزشی مربوط به شکم+ بلند کردن وزنه  .

اولین چیزی که باید بدانید این است که لاغر کردن فقط یک قسمت از بدن غیرممکن است. با رژیم و ورزش، کاهش چربی طبق یک قاعده کلی صورت می‌گیرد و تمام قسمت‌های بدن لاغر می‌شوند و قسمتی از بدن که سریع‌تر چاق می‌شود، به ‌همان نسبت دیرتر از سایر قسمت‌های بدن لاغرمی‌شود. این مسئله به ساختمان ژنتیکی افرد مربوط است؛ مثل رنگ چشم، رنگ مو و...، یعنی نمی‌توان آن را تغییر داد. مثلاً در یک فرد ران‌ها چاق‌‌تر از سایر قسمت‌ها و در فرد دیگری باسن چاق تر است و هنگام لاغر شدن این قسمت‌ها دیرتر لاغر می‌شوند  .

در خانم‌ها نقاطی از بدن که نسبت به کاهش وزن مقاوم هستند شامل باسن، ران و کمر است. در آقایان قسمت پایینی شکم و پهلوهاست  .

بعضی افراد چاق تصور می‌کنند با انجام ورزش‌های مخصوص یک ناحیه از بدن و بدون رژیم غذایی، می‌توانند آن قسمت را لاغر کنند. به همین دلیل برای لاغر کردن شکم، هر روز تمرینات ورزشی مخصوص این قسمت را انجام می‌دهند، ولی با این کار فقط عضلات شکم را قوی می‌کنند، در حالیکه مقدار چربی آن تغییری نمی‌کند  .

بهترین راه برای سوزاندن چربی شکم انجام ورزش‌های هوازی است. ورزش‌های هوازی مثل پیاد‌ه‌روی، دویدن، دوچرخه‌سواری، شنا و کوهنوردی مقدار زیادی از چربی‌های بدن را می‌سوزانند. ولی بیشتر افراد خیلی زود از انجام این ورزش‌ها خسته می‌شوند و آن را رها می‌کنند. 10 دقیقه اول ورزش، گلیکوژن (ذخیره قندی در کبد) بدن می‌سوزد. اگر فقط   20 دقیقه ورزش کنید، نیمی از عمل سوزاندن چربی را انجام داده‌اید که برای حفظ سلامتی قلب خوب است، ولی چربی زیادی از بین نمی‌رود، زیرا تا وقتی‌که کاملاً ذخایر گلیکوژنی کبد از بین نرود، چربی زیادی نمی‌سوزد. بنابراین برای از بین بردن چربی شکم،4-3 بار در هفته و هر بار باید 30 تا 60 دقیقه پشت سرهم ورزش هوازی را انجام دهید. مثلاً یک ساعت در روز پیاده‌روی کنید. البته این پیاده‌‌روی باید به قصد ورزش باشد نه تفریح، مثلاً برای دیدن ویترین مغازه ها یا خرید چیزی نباشد که مجبور شوید بین پیاده‌روی خود بایستید  .

برای از بین بردن چربی شکم،4-3 بار در هفته و هر بار باید 30 تا 60 دقیقه پشت سرهم ورزش هوازی را انجام دهید. مثلاً یک ساعت در روز پیاده‌روی کنید  .

البته انجام ورزش، بدون رژیم غذایی نتیجه ی لازم را نخواهد داد. افراد چاقی که می‌خواهند شکم خود را لاغر کنند، علاوه بر ورزش باید رژیم غذایی هم داشته باشند  . ولی افرادی که وزن مناسبی دارند و فقط شکم‌شان چاق است، باید با ورزش شکم خود را لاغر کنند  .

ادامه مطلب...

تاریخ ورزش و برگزاری مسابقات ورزشی در ایران باستان آنطور که باید و شاید روشن و آشکار نیست. زیرا اعمال نابخردانه برخی پادشاهان و اعمال آنها باعث به آتش کشیدن کتابخانه‌ها و معدوم کردن بسیاری از آثار قدیمی ایران گردیده است. اما منابع محدودی مانند اوستا، سنگ نوشته‌ها، حجاریها، مسکوکات و برخی از کتابهای ادبی و تاریخی وجود دارد. ورزش ایران در بعضی بخشها از قدمت بیشتری نسبت به ورزش یونان برخوردار است. در یونان باستان بازیهای المپیک شامل دویدن، کشتی، مشت‌زنی، اسب دوانی، ارابه‌رانی و پنجگانه بود. اما در ایران ضمن اینکه بعضی از این ورزش‌ها سابقه بیشتری دارد، ورزشهایی مثل تیروکمان، قایق‌رانی، رقص و ... رایج بوده است. کتزیاس Ktsias پزشک یونانی دربار اردشیر هخامنشی در کتاب خود با عنوان «پرسیکا» که در حدود 400 ق.م. نوشته شده مطالبی دباره ورزش در ایران باستان نوشته است. دوریس Duris نیز مطالبی در مورد ورزش ایران باستان نوشته بود که آن هم مثل پرسیکا از بین رفته ولی قبل از اینکه از بین برود نویسندگان دیگر مطالب او را در کتب خود مورد اشاره قرار داده اند. دوریس در حدود سال 280 ق.م. می‌زیسته است. آتنائوس Atheneaus در بخش هفتم کتاب تاریخ خود نوشته است:
«در میان همه جشنهای ایران فقط در جشن مهر (میترا mitra) پادشاه ایران حضور می‌یابد، ایرانیان پای می‌کوبند و می‌رقصند. گذشته از ایرانیان هیچیک از مردم آسیا، چنین کاری انجام نمی‌دهند. ایرانیان آنچنان که خواندن را می‌آموزند، رقصیدن را هم یاد می‌گیرند. گویند که جنبشهای اندامها در پایکوبی، پیکر آدمی را استوار می‌کند.» استرابون Strabon جغرافیانویس یونانی که از سال 63 ق.م. تا 19 میلادی می‌زیسته می‌نویسد:
«در ارمنستان هم اسب‌های خوب می‌پرورند که پست‌تر از اسبهای سرزمین ماد نیستند. مرزبان (خشتروپان - ساتراپ) ارمنستان هر سال در هنگام جشن مهرگان 20000 کره اسب به دربار شاهنشاه هخامنشی خراج می‌فرستد.» مهریشت بخشی از اوستاست که بوسیله «آشوزرتشت» پیغمبر زرتشتیان آورده شده است. آشوزرتشت به عقیده ارسطو دانشمند یونانی و «ادکوس» یک مورخ یونانی در سال 634 قبل از میلاد ظهور کرده است. ترجمه برخی از فقره‌های مهریشت در این فرصت خالی از لطف نیست:
«اسبهای پیمان شکنان در زیر بار سوار خویش خیره‌سری کنند و از جای گام بیرون نگذارند و اگر هم بجنبند، چندان پیش نروند، نیزه‌ای که دشمن بدگوی به مهر، به سوی هماورد خود پرتاب کند به عقب برگرداند.» - فقره 20

ادامه مطلب...